Onze-Lieve-Heer is goed en alwetend, denkt Bernard, vooral als Hij ook nog voor een klein paradijsje dicht bij huis zorgt, waar je zomaar in kunt klauteren en waar de mensen geen erg in hebben, indien je er althans eerder bent dan het schaap dat erin leeft en dat toch al die heerlijkheden niet op kan.

Op een morgen zijn de druiven van vrouw Aanse foetsie.

Honderden dierbare druifjes liggen er over de grond verspreid, het ziet eruit, alsof een orkaan ze van de takjes heeft geslingerd, zo ruw en ondoordacht zijn ze naar beneden gehaald.

Het is erg, bar is het!

En vrouw Aanse weet het niet eens.

Crisje ziet Bernard, liggend op z’n rug, aan druiven sabbelen.

Ze schrikt zich een ongeluk, zijn dat niet de druiven van vrouw Aanse, Bennad?

Bernard voelt zich gesnapt, eindelijk hebben ze hem te pakken.

Crisje duldt geen dieverij.

„Wat bú giij daor aan ’t éte, Bennad?

Droe’ve?”

Bliksemsnel wil Bernard zijn druifjes verstoppen, maar is net te laat.

„Now, kú giij mie’n gin antwoord géve?”

Bernard schreit niet, maar hij neemt vlug de benen.

Crisje roept hem echter na:

„Breng de droe’ve weerum, Bennad.

Dat zun de droe’ve van vrouw Aanse.

Ik wèt ’t.”

Maar dat is niks voor Bernard.

Vrouw Aanse zou hem villen, die vrouw, die tweehonderdtachtig pond weegt, is niet voor de poes, dat weet hij best en terugbrengen voelt Bernard dus niets voor.

Maar jammer is het, nu moet Crisje het tegen de Lange zeggen en dan is hij nog niet gelukkig.

Bernard komt wel terug.

Maar heel de dag laat hij zich niet zien.

Dadelijk komt de Lange thuis en Bernard is er nog niet.

Het is een schande.

Vrouw Aanse woont twee huizen verder.

Wat moet Crisje doen?

Bernard ging te ver, hij heeft er lang genoeg over nagedacht, maar ja, je zag ze voor je neus groeien en groter worden en toen is hij bezweken.

Bernard dacht, mij kan toch niets gebeuren en nu zie je het, Crisje heeft hem gesnapt.

Bernard is een prachtjongen, maar hij jat graag, voor hem is het een fijne sport.

Het leukste wat er is, maar de Lange, noch Crisje willen daar iets van weten, ze willen de jongens niet voor galgenstroppen laten opgroeien.

Crisje gaat nu naar vrouw Aanse, zij zelf zal het haar vertellen.

Vrouw Aanse zit in haar hoekje en weet nog niet, dat achter haar huisje de druiven gestolen zijn.

Dat weet Crisje, want anders had vrouw Aanse reeds lang de boel op stelten gezet.

„Zo, Crisje, komp giij mie’n efkes op zuuke?

Wiij wone zo dich biij mekaar en toch zie’n wiij ons zo weinig, wâ?

Wiij hebbe nooit is tied um te praote en giij met ow jonges van eiges nie’t.

Hoe geet ’t toch met de jonges?

Zun de kindere gezond?

Gaot ter biij zitte, Crisje.”

Is dat even wat, denkt Crisje, het goeie mens weet nog van niets.

Schei maar uit, vrouw Aanse, denkt ze, aanstonds zul je wel anders praten over mijn jongens.

Crisje voelt er niets voor om eerst een groot verhaal op te dissen, zij gaat regelrecht tot het leven van vrouw Aanse.

„Jao, vrouw Aanse, alles is bes, maor ik heb veur ow gin plezierige boodschap.

Wèt giij dan nog nie’t, dat ow droe’ve zun gestoale?”

„Wat zèg giij mie’n daor, Crisje?

Mie’n droe’ve zun gestoale?

En dat mot giij mie’n komme vertelle en ik eiges wèt ter niks van?

Das mie’n nog nooit gebeurd.

Mie’n kostbare droe’ve gestoale?

Da’s te vul veur mie’n léve, Crisje.”

Vrouw Aanse wil nu zichzelf overtuigen, maar haar benen willen niet zo best meer en zij zinkt terug op haar stoel.

„’t Is arg, Crisje, mie’n bene wille nie’t meer, ze zun opgezet.”

„Natte umslage, vrouw Aanse, die helpe altied.”

„Das waor, Crisje, ik had daor aan motte denke.

Ook mie’n knieë zun opgezet.”

Vrouw Aanse drukt zichzelf door haar knieën heen en kijkt naar de ravage en jammert:

„Goeie genade, Crisje, mie’n arme droe’ve toch.

Das God vergeef ’t mien toch te bar.

As i’k dèn in hande krie’g, dreij ik dèn zie’n nek um.

Ik zal dèn de kneuk bréke.

En wèt giij wie dat gedaon hèt, Crisje?”

„Jao, vrouw Aanse, ik wèt dat, mie’n Bennad hèt ’t gedaon.

Giij mot maor zegge wat ze koste, ik zal ze dan wel betale.”

„Wat zèg giij mie’n daor? ow Bennad hèt mie’n droe’ve gestoale?

Dan gao’k naor de Massesée.

Dèn mot in de kas, Crisje, dèn motte ze naor ’n tuchthuus sture.

Hèt giij en ow Lange dan niks meer te zegge?”

Vrouw Aanse scheldt Crisje nu de huid vol en die aanvaardt alles.

„Ik kan hierin niks zegge, Crisje.

Daor mot ’n end aan komme.

Die jonges van ow gruuie op veur galg en rad.

Dat zei Trui, maor daor kan’k now in geleuve.

Mie’n Theet zol zowat nooit doe’n.”

„Is dat dan nie’t goe’d te make, vrouw Aanse.

Giij hèt ter maor één, ik heb ter vijf.

Dat is toch nog goe’d te make?”

„Wil ik ow is wat zegge, Crisje?

Giij bunt te gek met ow jonges, maor daordeur kui ze verpeste.

Wèt giij nie’t, wat eige droe’ve veur ow eiges betékene?

Ik plaog mie’n dag en nach um ze alles te géve wat ze neudig hebbe en now zun ze weg?

Die droe’ve zun veur mie’n eiges en nie’t veur ow Bennad.”

Vrouw Aanse loopt weg.

Crisje kan ophoepelen, haar verdriet is erg.

Waar is Bernard toch?

Jan Kniep zoekt hem.

„Waor was giij, Jeus?”

„Ik was biij Hosman, moe’der.”

„Wèt giij nie’t waor Bennad is?

Heij geheurd wat dèn hèt gedaon?

De droe’ve biij vrouw Aanse gestoale.”

Dat is verschrikkelijk, denkt Jeus, nu krijgt Bernard ervanlangs.

Eindelijk hebben ze hem te pakken.

De Lange is er al.

Wat is hier gebeurd, Cris?

Hij voelt dat er iets aan de hand is.

En dan biecht Crisje alles eerlijk op.

„Waor is Bennad?”

„Hendrik, veurzichtig, giij slaot ow kind nie’t dood veur ’n paar droe’ve.”

Maar de Lange is zichzelf niet meer.

Crisje denkt, was dat maar vast voorbij.

Als Hendrik erop slaat, blijft er van Bennard niet veel meer over.

Waar hangt Bennad uit?

Hendrik ik waarschuw je, vergeet je niet.

Waar is Bennard, Jan?

Ik weet het niet, Hendrik.

Johan, heb je Bennad gezien?

Jij ook niet, Jeus?

Geen mens heeft Bennard gezien?

De Lange zit aan tafel en bruist van woede, hij stampt van gif.

Ineens meent hij te weten, waar Bernard is.

Hij rent de gang in, opent de kelderdeur en roept:

„Bennad, bú giij daor?”

Vanuit de duisternis piept er iets.

Bernard dacht, ik zal er maar vast ingaan, ik moet er toch in.

De jongen klautert de trappen op.

Als hij in het bereik is van de Lange, grijpt die hem beet en nu hangt Bernard in de ruimte als een snoek die net uit het water is gehaald.

Zo verschijnt de Lange met Bernard voor Crisje.

Crisje kermt al, maar Bennad staat nu tussen de benen van de Lange in en kan nergens meer heen.

Het hele huis staat op stelten.

Jan en de jongens zitten daar in een hoekje, Crisje staat voor de Lange en smeekt, vergeet je niet, Hendrik.

De Lange stoort zich aan niets.

Als Jan wil zeggen: Hendrik, bedenk, het is nog maar een kind, krijgt hij van hem te horen, dat hij hier alles te zeggen heeft en hij zijn mond mag houden.

Jeus rilt en beeft, ook Johan schreit, want nu zul je het hebben.

„Dit is now onze gauwdief, wâ”, begint de Lange.

„Dèn kan nie’t luustere.

Dèn geet tege mie’n en moe’der in.

Dèn trekt zich van niks aan.

Kie’k mie’n is aan, Bennad?”

Bernard kijkt de Lange in de ogen en zegt: „Slaot mie’n maor dood.”

Maar de Lange slaat nog niet, doch Bernard hoort: „As ter geslage mot worre, Bennad, dan gebeurt dat op mie’n eige tied.”

Crisje hoopt, dat het nog wel zal loslopen, maar die hoop gaat niet in vervulling.

„Hèt giij al is meer gestoale, Bennad?”

„Néé, vader.”

„Wèt giij dat zo zeker, Bennad?”

„Jao, vader.”

„Waorum wilt giij nie’t luustere, Bennad?”

„Ik zal ’t nie’t weer doe’n, vader.”

„Aij weer ’t hart heb, Bennad, um te stéle, dan slao’k ow werkelik dood.”

Crisje denkt, hij komt er met een flinke schrobbering af, maar dat is toch nog niet zo, Crisje.

De Lange legt Bernard over z’n knieën en slaat er zo op los, dat Crisje van smart in elkaar zinkt.

„Hendrik, schei der met uut, giij slaot ow kind dood.”

Hendrik geeft hem zoveel, dat er van Bennad’s billetjes niet veel meer over is.

„Zo – en now zonder éte naor bed.”

Bernard kan vertrekken.

Het kind kan bijna niet meer lopen.

Crisje neemt dat niet.

Waar ze alle bij staan, zegt zij:

„Dat mot giij nog is probere, Hendrik.

As dat nog is gebeurt, gao’k weg met de kindere, di’s geen straf meer, di’s schande.”

Maar de Lange zegt tegen Crisje, dat zij straks nog wel zullen praten.

De Lange ziet dat Crisje scharrelt met eten.

„Cris, ik zei, zonder éte naor bed.”

„Dat zun dubbele straffe, Hendrik.

Giij kunt make wat giij wilt, maor kindere zonder ete laote slaope, daor bun ik nie’t veur te vinde.”

„Ik zei, zonder ete naor bed, Cris.”

Bernard ligt lekker aan een peertje te sabbelen.

Johan ziet het.

„Heij toch wat te ete, Bennad?”

„Hèt giij dan ow oge dich?”

„Heij dan gin pien, Bennad?”

„Ik wil met pien niks te make hebbe.”

Johan krijgt ontzag voor Bernard.

Wat een kerel is dat.

Dat had hij niet gedacht.

Bernard is sterk!

Néé, Johan had dit niet gedurfd en hij steelt ook niet, hij vindt dat gejat maar angstig.

Beneden wordt het anders uitgevochten.

De Lange zegt:

„Wí giij dat gesteel dan nog in de hand warke, Cris?”

„Dat wet giij wel beter, Hendrik, maor dit is gin straffe.

Giij wis jao gaa nie’t meer wat giij deed.

Giij was jao as bezéte.”

„Ik bun de vader en ik zal wette hoe mie’n kindere gestraf motte worre, Cris.”

„Zo, dach giij dat.

En dach giij da’k dat goe’d bleef vinde.

En dák ow met de kindere lie’t doe’n wat giij dach.

Ik zal ow is wat zegge, as dit nog is gebeurd, geleuf mie’n, Hendrik, gao ’k weg!

Dis gin straffe, zeg ik ow.

Giij slaot ’t ontzag der uut.

De kindere worre bang veur ow.”

„Zo, dach giij dat Cris.

Hèt giij dan gezie’n, dat dèn bang veur mie’n was?”

„Heij dat dan nie’t begrepe, Hendrik?

Begrie’pe giij dan nie’t dat Bennad glad tege ow in is?

Met zachtheid komme wiij vedder.”

„Ik bun vader of ik bun ’t nie’t, Cris.”

„Giij bunt de vader van de jonges, van eiges, maor ik bun der ook nog.

En as giij weer zo wilt straffe, dan spreeke wij vedder, Hendrik.”

Ziezo, Lange, daar kun jij het mee doen.

Crisje schreit, dit was te gek.

Ze gaat naar boven en kijkt naar de billetjes van Bernard.

„Mie’n God nog aan toe, dèn hèt ow de bille weggeslage.”

„Ik vuul niks, moe’der”, zegt Bernard.

Wanneer ze beneden komt, zegt de Lange: „Vuult giij dan nie’t Cris, dat now de kindere tusse ons in komme te staon?”

Crisje denkt even na en dan geeft ze de Lange gelijk.

Máár, ga zelf kijken wat je hebt gedaan.

De Lange gelooft het wel.

Lang praten ze nog, Crisje moet hem gelijk geven en de Lange geeft haar gelijk.

Ze kunnen wéér verder.

In het vervolg straft de Lange anders.

En Crisje houdt haar mond dicht, als vader de jongens onder handen neemt.

Onze-Lieve-Heer zei:

„Goed zo, Crisje en Hendrik, zo gaat het goed, begrijp elkaar of de jongens vliegen over je hoofden en dat moet niet.

Maar, Lange, dit was ’n ietsje te veel.”

Johan ziet, dat Bernard onder het stro scharrelt en wil er alles van weten.

Jan Kniep geniet in zijn hokje, hij begrijpt het en vindt Bennad een kei van een kerel.

Johan krijgt van Bennad :

„Hold toch ow smoel dich, met ow geschreeuw, andes slao’k um dich.

Ik hèt ete zat.”

Even later eten ze tezamen lekkere peren en appeltjes.

Ook Jeus vindt Bernard een wonder en wéér even later, gaan al die ogen dicht en slaapt het dagbewuste om het alledaagse te vergeten, maar morgen is er weer een dag.

De Lange is nog niet weg of Crisje staat reeds voor de bedjes.

„Laot mie’n ow bille is bekie’ke, Bennad.

Mien God, giij hèt now gin bille meer.

Heij gin pien, Bennad?”

„Néé, moe’der, ik vuul niks.”

„Maor giij blie’f vandaag in bed.”

„Ik vuul niks, moe’der.”

Ook Johan moet kijken.

Ook hij vindt, dat Bernard zijn billetjes er niet meer zijn.

Hij naar beneden.

Bernard staat nu in de voorkamer op een stoel voor de spiegel en kijkt naar zichzelf.

Hij moet toegeven, dat zijn geen billen meer, de Lange heeft ze bont en blauw geslagen.

Maar wat zegt dat?

Niks zegt het, niks!

Crisje hoort nu van hem, dat hij naar vrouw Aanse gaat om het weer goed te maken.

„Durf giij dat, Bennad?”

„Van eiges, moe’der.”

„En zú giij now nooit meer stele, Bennad?”

„Van eiges nie’t, moe’der.”

„Beloaf giij mien dat, Bennad?”

„Jao, moeder.”

Het is bijna niet te geloven, wat is dat kind toch flink, jammer dat Bernard jat.

Bernard durft alles en gaat bewust naar vrouw Aanse.

Nu zal je het hebben, denkt Crisje.

Daar hoort ze paardengeroffel, de Massesee zijn het.

Néé, ze gaan haar deur nog voorbij.

„Vrouw Aanse?”

Bernard staat voor de dikke vrouw en biecht alles op.

„Vrouw Aanse ... ik kom biechte.

Ik hèt ow droe’ve gestoale, maor ik zal ’t nooit meer doe’n.

Ik vraog ow um vergiffenis.

En mie’n vader hèt mie’n haos doodgeslage, vrouw Aanse.

Kie’k eiges maor.”

Bernard stroopt z’n broekje af en toont vrouw Aanse z’n bont en blauw geslagen billetjes.

Vrouw Aanse kijkt en denkt, zo’n pak slaag had zij Bernard niet gegeven.

Het kind kijkt haar in de ogen en wacht af.

„Das God vergeef ’t mie’n Bennad, nog is ’n pak rammel krie’ge.

Dat mo’k zegge, ow vader kan ’t.”

„Jao, vrouw Aanse, vader hèt daor verstand van.”

„Doe’t giij ow boks maor weer dich.

Ik hèt èt al gezie’n.”

„Wí giij der dan nie’t op timmere, vrouw Aanse?”

Vrouw Aanse moet erom lachen.

Die Bennad toch.

Néé, Bennad, jij hebt al genoeg rammel gehad en ik vind je nog flink ook.

Zij hoort nu niets anders dan: „ja vrouw Aanse van eiges vrouw Aanse, giij hèt jao gelie’k vrouw Aanse.

Ik zal ’t niet meer doe’n vrouw Aanse.

Ik zal der aan denke, vrouw Aanse!

Néé, vrouw Aanse, ow Theet zal dat nie’t doe’n, dat wèt ik vrouw Aanse, daor is ow Theet vuls te goe’d veur.”

En wat doet vrouw Aanse?

Ze vindt Bennad de beste van allen.

Zou Bennad geen glaasje limonade lusten?

Is dat wat, Bennad?

Kijk zelf, Crisje of je gelooft het dadelijk niet, Bernard drinkt met vrouw Aanse limonade.

Vrouw Aanse gaat niet naar de Massesee, zij heeft het Bennad vergeven.

En, Crisje, ze zijn vrienden geworden.

Wat zal Onze-Lieve-Heer hier schik in hebben.

Als Crisje het hoort, kan zij het niet geloven.

Hoe heeft die snotneus vrouw Aanse kunnen beïnvloeden?

Ook de Lange geeft toe, Bernard kan goed smoezen, maar het gejat moet ophouden.

Vier weken later vraagt Bernard aan Jeus of hij wil kijken, hoeveel peren er bij Hosman aan dat kleine boompje zitten.

Jeus schrikt zich de stuipen, is Bernard gek geworden?

Néé, Bernard is niet gek, hij weet wat hij wil.

Kijk nu goed uit je ogen, hij wil de grote kanjers hebben.

Elk jaar hebben ze hem gepest, de kinderen van Hosman.

Dit jaar zijn die knapen voor hem.

Die peren zijn de grootste van de ganse buurt.

De sport, om die te krijgen is voor Bernard eten en drinken en eerst als hij die heeft houdt hij op met jatten.

Jeus voelt, dit is waaghalzerij.

Hector van Hosman is een vuile bloedhond.

Bernard heeft zijn plan al voor elkaar, elke morgen haalt hij de melk en maakt dan een praatje met Mieneke en Gerrit, hij wil even Hector zien.

En dat lukt.

Hector krijgt lekkere worst, maar Crisje die ziet, dat de voorraad boven de kachel slinkt, vraagt zich af: heb ik van die worst gisteren afgesneden?

Nu hangt er nog maar een klein hompje.

Het is verdacht, maar de kinderen eten veel en goed.

Hoeveel peren eraan dat boompje hangen, weet Bernard al.

Dat is de moeite waard.

Het is een sport, die je niet elke dag beleeft.

De Lange moet straks naar Duitsland om te zingen, het kan niet beter.

De avond, dat Bernard z’n slag wil slaan, regent het.

Hij heeft zijn spullen voor elkaar.

Hector zal er plezier van hebben en hij krijgt de kanjers van peren.

Je zult ze daar eens gezichten zien trekken.

Even de Stokkumse weg af, dan de tuin in, elke voetstap is berekend.

„Hector? ... Hector ... hie’r is wat veur ow.”

De hond smiespelt aan de lekkere worst, het dier voelt een bekende.

Weken van tevoren heeft hij Hector aan zich gewend.

Intussen vliegt Bernard het kleine boompje in en stopt z’n zakken en het korfje vol.

De vier, die er nu nog aan zitten mogen ze behouden.

Hij had niet gedacht, dat het zo eenvoudig zou gaan.

In een klein half uurtje is hij terug.

„Heij ze, Bennad?”

„Ssssst ... mond dich.

Maor ik heb ze.”

Bernard slaapt lekker, hij heeft er niets mee te maken, die sukkels eten van dit jaar geen eigen peren.

Al vroeg kijken Bernard en Jeus door het dakraampje naar de overkant.

„Ze zitte veur de raam, Bennad, ze denke, dat wij dat hebbe gedaon.

Kie’k, daor is Anneke en Mieneke.”

En jawel, de familie loenst, dat heeft er een van de overkant gedaan.

Crisje weet nog van niks.

Wie haalt er melk?

„Ik moe’der.”

Bernard vertrekt.

Heel de familie, zelfs Hosman vangt hem daar op.

„Wèt giij nie’t, Bennad, wie vannach onze pere hèt gestoale?”

„Zun ow pere gestoale, Hosman?

Die grote pere?

Maor mien God, Hosman, is dat ’n schande?”

De boer kijkt hem in de ogen, maar Bernard kijkt terug.

Néé, een jongen kan zo niet liegen.

Maar, ze geloven Bernard nog niet.

Hij zal nu moeten bewijzen wat hij kan en hij geeft ze die zekerheid.

Heel de buurt weet het al.

Is dat een schande?

De Grintweg staat op stelten.

Néé, ik heb het niet gedaan, vrouw Hosman, ik zou daar niet eens aan denken.

„Moe’der, biij Hosman hebbe ze vannach die grote pere gestoale.”

„Wat zég giij, Bennad?”

„Jao, moe’der, ze vroege mie’n of ik ter met te make had.”

„Mien hemel en dat wasse van die grote pere.”

„Jao, moe’der, ze hebbe daor maor één zo’n beumke en Hector hèt ze nie’t in de bene gebette.”

„Hèt dèn bloe’dhond dan geslaope, Bennad?”

„Ik wèt ’t nie’t moe’der.”

Bernard is rustig.

Jeus zegt niets.

Hij heeft heilig ontzag voor Bennad.

Ze hebben daar aan de overkant hen elk jaar de ogen uitgestoken en dat is nu afgelopen.

Die vrekken en opscheppers van kinderen weten het nu.

Jeus slentert naar Gerrit, hij wil wel eens horen wat ze daar te zeggen hebben.

„Wèt giij der niks van, Jeus”, vraagt Gerrit.

„Hoe zol ik dat now wette, Gerrit.

Maor ik vind ’t ’n schande.”

Ook Gerrit loenst, Anneke scheldt hem de huid vol, maar dat neemt hij niet.

„Wèt giij wel, Anneke, dat giij dat mot biechte?”

Dat geeft haar even te denken.

Je kunt zomaar niet een mens verdenken.

Néé, valt er:

„Wiij hebbe der niks met te make, Anneke.

Néé, Hosman, van eiges nie’, maor hèt Hector dan geslaope?”

De Lange komt thuis.

Bernard staat weer tussen de schroeven van de Lange.

„Kie’k giij mien is in de oge, Bennad.”

De Lange kijkt, maar Bernard kijkt terug.

„Giij hèt ’t werkelijk nie’t gedaon, Bennad?”

„Néé, vader, ik hèt ter niks met te make.

Ik wil nie’t meer stele, vader.”

De Lange bespreekt het geval met Gerrit Noesthede.

Het is een streek waar je ontzag voor moet hebben.

Jeus wordt daar bij Hosman niet meer aangekeken, doch dat duurt maar eventjes, Crisje heeft twee dagen later stro nodig.

En dat ligt boven het varkenskot, ze trekt zo nu en dan aan het stro en smijt het voor de varkens.

Vanmorgen is er meer dan stro te zien voor Crisje, een berg fruit stroomt haar tegemoet.

„Mien hemel nog aan toe, wat is dat?”

Peren en pruimen, appelen en wortelen, van alles rolt ernaar beneden.

Bernard zit er weer in, nu kan hij vanavond weer z’n broekje opendoen en Crisje vindt, dit is heel erg.

Maar de grote peren van Hosman zijn er niet bij, die liggen ergens anders.

„Bennad, wat doe’t giij mien toch ’n verdriet”, kermt Crisje, ze weet wat hem wacht, dit kan zij niet verzwijgen.

Hendrik heeft gelijk, het kind groeit op voor galg en rad.

Bernard kan niets zeggen, hij weet het.

Jeus en Jan hebben zielsmedelijden met hem.

De Lange slaat hem dood.

Dat ziet er thans niet mooi uit voor Bernard.

Daar is vader.

Wat is er Cris?

De Lange hoort van het drama.

„Wat hèt giij mien now te zegge, Bennad?

Niks?”

„Néé, vader, slaot mien now maor dood, ik hèt ’t verdien’d, vader, slaot ter maor op.”

Zo’n jongen toch, denkt de Lange.

Maar Hendrik denkt; hij heeft wel iets van Crisje geleerd.

Hij denkt nu uitstekend, nog nooit heeft de Lange zo kunnen denken.

Is het, omdat hij zo’n succes heeft gehad op de bühne?

Peter, Gerrit en de jongens van Smadel komen nog, zij stappen binnen en zien de Lange met Bernard bezig.

„Wat ter is, Gerrit?

Dèn hèt ’n paradijs veur zich eiges bij mekaar gestoale, das alles.”

Crisje staat bij de Lange en zegt niets, maar ze kijkt.

Wat doet Hendrik?

Bernard doodtimmeren?

Ze bidt, ze denkt, ze schreit vanbinnen.

De Lange glimlacht.

Het gerecht, waarvoor Bernard staat, zal beslissen.

Dan vraagt de Lange:

„Ik kan ow dood slaon, Bennad.

Van eiges kan ik dat.

Maor ik wil ow is gans wat andes vertelle.”

En dan tegen Crisje:

„Cris, de jonges motte weg.”

De jongens moeten de keuken uit.

Dan zegt de Lange: „Bennad, as giij mien alles eerlik opbiech, kie’k ik vul deur de vinges.

Maor ik wil alles wette.

En ik zeg ow der biij, as ik weer heur dat giij steelt, breng ik ow eiges naor de Massesée!

Moe’der wèt ’t.

Wiij zun arme minsche, Bennad, maor wiij zun gin jattes!

Verstaon?

Wiij zun gin landlopes.

Wiij hebbe te zurge, dat wiij Onze Lie’ve Heer elke dag in zien oge kunnen kie’ke.

Geleuf giij dat, Bennad?”

„Jao, vader.”

De grote mannen kijken, ze weten nu, ook Crisje, dat de Lange het waarachtig nog één keer probeert.

Van Crisje krijgt Hendrik haar begrijpen, uit haar ogen straalt hem reine liefde tegemoet en het besef, zo is het beter, Hendrik, hier is Onze-Lieve-Heer over tevreden.

Nu krijgen de kinderen weer ontzag, Hendrik, ze gaan voelen dat je een vader bent en dat je het verstand bezit om als vader op te treden en weet hoe te moeten handelen.

Zeker, Crisje voelt, dit is een eerlijke kans!

En Bernard biecht voor de Lange.

„Is ter nog wat, Bennad?”

„Jao, vader.”

„Wat wèt giij dan nog meer, Bennad?

Schaam ow niks.”

En thans krijgt de Lange te horen, dat hij de kanjers van peren bij Hosman gestolen heeft.

De Lange schrikt.

Gerrit Noesthede voelt zich vanbinnen kriebelen, Peter en de anderen begrijpen hoe bewust Bernard is en hoe onfeilbaar hij jatten kan.

Is dat even een kerel, denkt Gerrit?

Voor zo’n jongen moet je ontzag hebben.

De Lange gaat verder.

„Zo, Bennad, hèt giij daor die grote pere weggehaald.”

„Jao, vader.”

„Waorum heij dat gedaon, Bennad?”

„Umdat ze mien elk jaor de oge uut gestoake hebbe, vader.”

„Zo, en daor kú giij nie’t tege, wâ?”

„Néé, vader.”

„Maor daor is zo vul, Bennad, waor wiij minsche naor motte kie’ke en der met onze hande af motte blie’ve.

Kie’k maor naor mien eiges, Bennad.

Wat heb ik nie’t veur ow gedaon.

Laote de manne ow dat maor is vertelle.

Wat zó giij zegge, as ik ter nie’t meer was?”

Bernard voelt, waar de Lange heen wil en is gereed, hij geeft de Lange:

„Ik zal ow veur gin geld wille misse, vader.”

„Meind giij dat, Bennad?”

„Van eiges, vader.”

„Kie’k is, Bennad.

Dit is de laatste keer.

As ik weer tege ow staot, dan gebeurt ter gans wat andes.

As giij mien beloave wilt, dat giij ow hande thuus hold van ’n ander zien grei, beloaf ik ow, dat ik ow gin pak rammel gééf en hoe’f giij ook nie’t de kelder in.

Maor as giij mien denk te belazere, dan doe’k gans wat andes.”

„Ik wil ow nie’t belazere, vader.”

„Ow hand ter op, Bennad?”

„Op mien kui rékene, vader!”

De Lange legt zijn hand om die van Bernard.

Crisje is gelukkig.

„En now naor bed.

Maor eers éte, Bennad.”

„Jao, vader!”

„Cris”, geeft Gerrit haar, „Cris, van mien krig dèn tie’n mark, veur zie’n jatte.

Hendrik ik mein ’t.”

Ze lachen.

Boven wordt alles besproken.

Jeus vraagt: „Scheit giij der now uut met jatte, Bennad?”

„Van eiges, maor ik gaot slaope.”

De Lange weet, zo’n avontuur heeft hij in zijn jeugd niet beleefd.

Bernard is er schandalig goed afgekomen.

Crisje denkt, dat moet zij goedmaken.

Ze biecht, zij zal ervoor werken.

Op het land van vrouw Hosman komt zij tot een menselijk gesprek.

Vrouw Hosman is niet zo ongevoelig, dat zij dit niet begrijpt.

Crisje biecht ook daar alles eerlijk op.

Vrouw Hosman weet nu, dat Bernard het heeft gedaan.

Wat doet vrouw Hosman?

Ook zij heeft dezelfde Onze-Lieve-Heer.

Wanneer Crisje weken later doodmoe thuiskomt, haar rug is gekraakt van het werken op het land van Hosman, vraagt Bernard, waarom moeder zo laat thuis komt en waarom moeder zich zo moe werkt, vader verdient toch geld en hij zal goed voor de kranten zorgen, zegt Crisje:

„Komp giij maor is biij mien, Bennad.

Mô-je now is goe’d luustere.

Giij wèt toch, dat ik alles mot biechte?”

„Jao, moe’der, van eiges.”

„Now, Bennad, toen ik dat biechte, zei Onze-Lieve-Heer tege mien eiges, Crisje, dat mot giij eiges weer goe’d make.

En now, Bennad, mot ik arbeië veur wat giij daor gestoale hèt.

Dit gaf mijnheer pastoor mien, Bennad.

Ik wilde veur al die arbeid gin cent hebbe.”

„Wette ze daor dan dat ik het gedaon hèt, moe’der?”

„Néé, Bennad, maor ik kan vrouw Hosman het zegge.”

„En doe’t giij dat, moe’der?”

„As giij nooit meer stéélt, Bennad, néé, dan hoe’f ik daor nie’t oaver te praote.

Wat zó giij zegge, Bennad, as die now ow ganse leve veur jatter uut schelde, wat zó giij daor dan van denke, Bennad?”

„Das arg, moe’der.”

„Now zie’t giij ’t eiges, Bennad.”

„Ik steel nie’t meer moe’der.

Toen zakte ook Bernard in elkaar, hij kon tegen zijn moeder niet op en beloofde haar, dat het met jatten afgelopen was.

Er is rust, vrede en geluk, dit is heilig ontzag!

Hierdoor komt er nieuw leven, voelt Crisje en de Lange heeft een bende geleerd!

Toch vraagt Crisje zich af, waar het leven van Bernard zal stranden.

Is dit bruisende gevoelsleven wel te temmen?

Nog even geduld, Crisje en je weet het!