De haan achter in het hok maakt Jeus wakker en meteen begint hij aan de vorige dag en neemt de dingen en zaken die hij heeft geleerd, onder handen.

Totdat er niets meer over is.

Zo doet hij altijd en hierdoor heeft hij veel geleerd.

Hij mag niets vergeten, want als je dat doet, dan word je niets.

Als je niet denkt, dan bereik je niets in de wereld, hij heeft dat reeds voor zichzelf uitgemaakt.

En dat wil hij niet, het is erger dan verrekke!

„Mag ik ’t bed uut, moe’der?

En ma’k ow wat vraoge?”

Crisje schrikt al.

Elke morgen brengt iets anders.

Wat zal ze nu weer beleven?

En dan vraagt Jeus:

„Moe’der, waorum denke de minse dat Deut gek is?

Deut is nie’t gek.”

„Das nog al glad, Jeus, dèn is wel gek.”

„Das ’n grote leuge, moe’der.

Deut is nie’t gek.

Deut kan alleenig nie’t denke.

In zie’n strot zit ’t moe’der.”

„Zo, hèt giij dat uutgevonde?”

„Jao, moe’der.”

„Das knap, maor daor heb ik gin verstand van.”

Jeus denkt.

Plotseling komt er een vraag, waar Crisje zich een ongeluk aan schrikt.

„Moe’der?”

„Wat is ter?”

„Waorum bú giij zo dik?”

„Heb ik het niet gedacht”, denkt Crisje.

„Is dat wat?

Goeie genade!

Onze Lie’ve Heer, hellep, hellep mie’n ... toch!”

Dit is een gevaarlijk ogenblik, weet Crisje.

Wat moet ze nu zeggen?

En doodnuchter vertelt Crisje nu, dat het eten haar goed smaakt en dat zij de laatste tijd lekker eten kan.

Maar dan zegt Jeus:

„Maor ’t smik mie’n ook goe’d, moe’der.

En ik blie’f zo mager as ’n lat!”

Crisje maakt hem duidelijk, dat door het eten de een in de lengte en een ander in de breedte groeit.

Dat kan hij begrijpen.

Maar, hij piekert verder.

Bernard zal het wel weer weten.

„Moe’der?”

„Wat wí giij now weer van mie’n?”

„Waorum ... waorum, moe’der ... zette ze engele op de grave die toch nie’t kunne vlie’ge?”

Goddank, voelt ze, hij is het vergeten.

Hier kan zij op antwoorden:

„Das nog al glad, Jeus.

Dat doe’n ze, um de engele tot de minsche te brenge.

Das um zo te zegge, ’t contac met de hemele.”

Maar dat neemt hij niet.

„Dach giij dan, moe’der, da’k nie’t wèt, dat giij mie’n nie’t kunt begrie’pe?”

„Ik begrie’p ow wel, maor das gans wat andes.”

„Wat is gans wat andes, moe’der?”

Crisje kletst, denkt hij.

Moeder zegt maar wat en wil dat hij dat andere zal vergeten.

En Crisje denkt, over zijn eigen dingen moet hij niet praten, anders gaat hij de straat over en dat moet niet, dan pesten de kinderen hem.

En dan heeft hij geen leven meer.

„Moe’der?”

„Wat mot giij toch?”

„Bû giij bang veur mie’n eiges?

Bennad hèt ruzie met mie’n gemaak.

Bennad wil zich dik make met zie’n eige strontwereld.

En ik hèt dèn is de waorheid gezeid, moe’der.”

Zo, denkt Crisje, is het zover.

Ze voelt nu, dat hij haar precies antwoord geeft op hetgeen waaraan zij denkt.

En hij zorgt voor zichzelf, want zij begrijpt hem, die van Bennad is een strontwereld in vergelijking met de zaken die hij steeds heeft kunnen beleven.

En het is waar, het is gans iets anders.

Zij voelt dat zij zich daar geen zorgen over behoeft te maken.

Als Bernard en Johan binnenstappen, houdt de vragerij op en krijgt zij even rust.

En als ze hebben ontbeten, krijgen ze hun ruimte.

Johan moet naar school, Jeus en Bernard beginnen achter het huis, maar Bernard is niet te benaderen.

Hij vraagt al:

„Wat hèk ow gedaon, Bennad?”

„Giij kunt verrekke”, valt er hard van Bennad.

„Das arg, Bennad.

Ik het ow toch niks gedaon?

Kan ik ter wat aan doe’n, dat Deut van mie’n huld?”

„Das deur ow verroeste gesmeigel.

Of denk giij da’k dat nie’t wèt.”

„Das geklets, Bennad.

Das ’n leuge, dat wèt giij nét zo goe’d as ik dat wèt.”

Bernard wil niets met hem te maken hebben.

Maar hij voelt, wat hij zei, is lariekoek.

Bennad chaggerijnt, maar hij wil Bernard niet verliezen.

Hij maakt het goed, als hij zegt:

„O, mie’n Bennad, wat bun ik ow toch dankbaar veur alles.”

„Dat kui de kat wies make, ik geleuf ow toch nie’t.”

„Bennad, mak ow wat vraoge?”

„Wat wí giij van mie’n wette?”

En nu komt het:

„Bennad, wèt giij waorum moe’der zo dik is?”

Bernard kijkt hem aan en lacht hem in z’n gezicht uit.

„Gadverse snotneus dat giij bunt, daor kui met wachte, wâ?”

Bernard voelt, dit is zijn macht over Jeus.

Ook al vertelt Jeus hem nu wat Crisje zei, hij moet erom lachen, maar zegt lekker niks.

Bernard vertrekt, hij heeft wel iets anders te doen.

Hij smeert hem naar de hei, naar de houtbergen van de bakkers, waar ze spelen en ravotten.

Hij moet vandaag maar op eigen benen staan, denkt Bernard.

Als Crisje achter komt, ziet zij dat hij met z’n handen, het hoofd gesteund, bij de kippen zit te kijken.

„Waor is Bennad?”

„Dèn hèt de bene genoame, moe’der.

Ik geleuf, dèn is naor de hei.”

„Zo”, is alles wat Crisje zegt.

Plotseling voelt ze, dat hij haar volgt, dat hij haar vanbinnen en vanbuiten bekijkt.

Hoe kan ze hem dat ontnemen?

Ze verdwijnt, zij moet er eerst eens ernstig over nadenken.

Hij scharrelt achter het huis rond, doch van Deut en Duumke is er niets te zien.

Is hij ondankbaar geweest?

Dat hij Deut heeft leren kennen, was voor hem een extraatje van jewelste.

Was Bennad maar hier.

Kon hij dat maar weer goedmaken.

Ook Bennad heeft schuld.

Als dit in orde is, denkt hij anders.

Hij blijft aan Bernard denken en een uur later, staat die voor zijn neus.

Heeft hij hem geroepen?

„Wat bú giij aan ’t doe’n, Bennad?”

„Niks!”

Hij blijft zitten met zijn handen onder z’n hoofd gesteund en kijkt naar Bernard.

Heeft hij iets, denkt Bernard?

„Wat hèt giij!

Heij tandpien?”

„Ik geleuf ’t wel, Bennad.”

„Wèt giij, dat Manus Runsel tandpien kan bestrie’ke?”

„Wat is dat, Bennad?”

„Dat dut Manus met zie’n doem, en dan geet de tandpien weg.”

„Met zie’n doem dut dèn dat?”

„Jao, maor dat kost geld, wâ?”

„Hoevul, Bennad?”

„Minstens vijf cent.”

„Kunne wij dan nie’t aan dat geld komme?

Ik hèt tandpien.”

Geen vijf minuten later zitten ze op het paardenhek bij Manus.

Bernard vertelt hem:

„Hie’r worre de péérde, in beslage, dat wèt giij zeker.”

„Jao, dat wèt ik.”

Ze kijken naar het gesjouw van Manus, naar de grote vuren binnen en dan bedenkt Bernard iets, hij weet het al.

„Kom, laote wiij is kie’ke of Tante Trui nog wat te doe’n hèt veur ons.”

Even later staan ze voor Tante Trui.

„Tante Trui, kunne wiij wat veur ow doe’n?”

En jawel, ze mogen boodschappen doen.

Als ze terugkomen krijgen ze elk één cent.

Wat nu?

Bernard snoept graag, maar de tandpien is er ook nog.

Hij zegt tegen Jeus:

„As ik van ow straks mie’n cent weerum krie’g, zak ow now mie’n cent geve um ow tande te laote bestrie’ke.

Maor aiij mie’n belazed, slao’k ow de hesses in.”

Dat is afgesproken.

En nu naar Manus terug.

Het is gek, maar hij heeft nu echt kiespijn gekregen.

Eerst moeten ze een stuk doek hebben en dat is spoedig gevonden.

Weer staan ze bij Manus, de vonken spatten hun om de oren, maar Manus stoort zich niet aan de jongens.

Bernard krijgt weer ’n inval:

„Das waor ook, Jeus.

Veur ’t bestrie’ke, motte wiij achter ’t huus aanbelle.”

Ze rennen om de borstelfabriek en betreden thans het achtertuintje van Manus.

Bernard kijkt even naar de mooie boompjes die hier staan, en als Jeus dat opmerkt, vraagt hij:

„Hebbe bome met dat bestrie’ke te make, Bennad?”

Bernard moet hardop lachen, doch hij laat hem niet merken waarom hij lacht, daarvoor is hij nog te snotneuzig.

Aan deze zelfde bomen zaten voor ’n tijdje terug lekkere peertjes en die waren voor Bernard.

Dat moest Manus eens weten.

Maar die weet niks.

Maar hij snapt niet, dat Jeus dit niet begrijpt.

Jeus geeft hem terug:

„Ma’k dan niks meer vraoge, Bennad?”

„En mag ik dan nurges meer naor kie’ke ...” vliegt het heen en weer, doch daarmee komen zij niet verder.

Bernard denkt na en voelt, Jeus heeft gelijk.

„Das waor, giij hèt gelie’k, Jeus, maor ik zal now is belle.”

Daar is Manus.

„Wat is ter aan de hand, jonges?”

„Manus, Jeus hèt tandpien.

De gansche nach hèt dèn motte schreeuwe, wiij konde gin oog dich doe’n, Manus.”

„Dan zulle wij is efkes kie’ke, Bennad.

Giij bunt toch van de Lange Hendrik, wâ?”

„Jao, Manus, das onze vader.”

Jeus kreunt nu: „Wí giij mie’n helpe, Manus?”

„Van eiges, maor dat kost geld, wâ?

Hoevul geld hèt giij bij ow?”

„Twee cent, Manus”, antwoordt Bernard.

„Das weinig, Bennad, das verdomp weinig.

Hèt ow moe’der ow gestuurd?”

„Jao, Manus, maor moe’der had nie’t meer.”

„Zo, had ow moe’der niks meer?

Maor ’t is weinig.”

Jeus belkt en dat helpt.

Manus bestrijkt.

„Is ’t zo arg, mie’n jong?”

„Jao, Manus, ’t is um te verrekke.”

„Das ’n hard woord, maor dat kan’k begrie’pe.”

Bernard belooft Manus nog: „As wiij weerum komme, Manus, dan zurge wiij veur meer geld, giij mot ja ook leve.”

„Das goed bedach, Bennad.”

Hij stopt de twee cent in z’n zak en vraagt Jeus:

„Kui beije?”

„Jao, Manus.”

„Dan mot giij now beginne.

Drie Onzevaders mô-je beije.”

Jeus voelt, Manus bestrijkt met zijn duim z’n wang.

Hij hoort nu: „Ik zie-je ’t al, daor zit dat kreng.

Van eiges, daor mot giij tandpien van hebbe.”

Manus bidt ook, het ene Onzevader na het andere vliegt de ruimte in en naar Onze-Lieve-Heer.

De engelen lachen daar, maar Manus heeft er niets mee te maken, hij strijkt, en Manus kan bestrijken.

Hij is een wonderlijke man, dat ziet en voelt Jeus, want de tandpien gaat weg.

Even later is het zover.

Hij moet nog één Onzevader bidden, ook nog eentje voordat hij vanavond gaat slapen.

En dan kunnen zij vertrekken, maar Manus doet er drie cent bij en sloft even naar Hendriks aan de overkant en pikt ’n borrel.

Dat smaakt, na zo’n werk geeft een borrel versterking.

Wat moeten ze lachen, de jongens.

Jeus hoeft Bernard niet wijs te maken, dat hij echt kiespijn had, zo gek is Bennad niet.

Maar nu ze bij Manus vandaan komen, heeft Jeus ineens echt kiespijn en kermt als een geslagen hond.

Nu lacht Bernard nog harder.

Dat is om gek te worden, als je het zelf goed vindt, maar dat vind je immers niet goed.

„Now hèt(’k) gadverdikke nog aan toe echte tandpien, Bennad.”

„Das nog al glad”, zegt deze, „dat kump umdat giij Manus wilde belazere.

Das de straf!”

„Meind giij dat, Bennad?”

„Van eiges, mein ik dat.

Dach giij, dat Manus nie’t bestrie’ke kon?

Manus kan tandpien bestrie’ke, aij dat maor wèt.”

En dat weet Jeus al, hij heeft veel geleerd, het is ’n wonder.

De tandpien werd zo erg, dat Crisje in zijn mond moest kijken, maar ze zag niks bijzonders en een half uurtje later voelde hij niets meer en kon zijn kiespijn vergeten.

Maar Manus kan bestrie’ke!

Je kunt het geloven of niet, Manus kán bestrieke.

Er zijn meer mensen die iets bijzonders bezitten en dat hebben ze dan van Onze-Lieve-Heer gekregen.

Manus heeft deze gave eerst van zijn vader ontvangen en die weer van zijn vader, doch de eerste vader kreeg deze gave van boven.

Manus is nu al denkende, wie van hem, als hij straks de kraaienmars blaast, de gave zal krijgen.

Dat zoekt hij zelf uit, want dat geeft grote verantwoording.

Dat kun je niet zomaar aan elkeen geven.

Dat heb je later te verantwoorden aan Onze-Lieve-Heer.

En toch klinkt dat zo gek niet.

Van dichtbij en van verre komen de mensen tot Manus.

Brullende mensen heeft hij in vijf minuten mogen genezen.

Waar een dokter geen raad mee wist, kon Manus genezen!

En zou men daar nu om lachen en het voor onzin uitmaken, als men weet hoe ernstig dat alles is?

Er zijn mensen die vooruit kunnen zien en dingen voorspellen, maar waar ze die wetenschappen van krijgen, dat weten ze niet.

Dat gaat te ver en boven hun petje, doch zij zijn ertoe in staat.

Bij Manus zit het in zijn organisme, in zijn duim!

En of die duim ook naar paardenzweet ruikt, heeft er niets mee te maken, de kiespijn verdwijnt!

Manus is zo rond als een bierton.

Hij lust graag een borrel, maar is verder doodernstig.

En, Manus is een goed mens, anders had hij die gave niet van zijn vader gekregen.

Dan had Onze-Lieve-Heer zijn vader weer op het dak gezeten en dat voorkom je voor jezelf!

Is er nog iets, Jeus?

Dat heeft hij dan toch maar weer van Bernard gekregen.

En Bernard heeft nog iets anders; straks is het vaste avond ... en dan zullen zij zich verkleden.

Dan kun je een lol hebben, Jeus, zoals je nog nooit hebt beleefd.

Maar het ellendigste van alles is, hij zit nu bij Bernard in de schuld en dat is heel erg.

Máár, vaste aoved is er aanstonds en dan kunnen ze geld verdienen.

En ook hierin is Onze-Lieve-Heer goed geweest, voor oud en jong, allen houden thans „vaste aoved”!

Ook Crisje, want er is altijd wel iets om te lachen.