Bernard en Jeus weten het nu, de mensen beloven je koeien met gouden horens en menen er niets van, ze beliegen en bedriegen je waar je zelf bij staat en vragen later: heb ik dat gezegd?

Dan heb je mij niet begrepen.

Het is allemaal eigen berekening, ze zuigen je bloed weg, ze trappen op je, indien je het tenminste goed vindt en niet tonen kunt wat je wilt of ze breken je karakter en persoonlijkheid.

Ze hebben enkele dagen om met elkaar te praten, om vast te stellen aan welk gevaar hij daar is ontsnapt.

Gevaarlijk was het daar, om te griezelen was het en Bernard weet het: voorlopig geen meisje.

Hij is niet van plan zich een kat in de zak te kopen, hij kent de stad en is angstig voor mooie snuitjes.

Crisje behoeft zich geen zorgen te maken, maar ze ligt elke morgen in de kerk, biecht en communiseert voor haar jongens in de stad en vaart er wel bij: Onze-Lieve-Heer waakt!

„Wat veur gemenerike wasse dat daor, Bennad?”

Ja, Bennad kan dat begrijpen, de stad is gevaarlijker dan buiten, daar ken je iedereen, die levens liggen voor je open, je bent ermee opgegroeid, in de stad kan elkeen zich verbergen, de mensen dragen maskers.

In de stad gaan ze over lijken om hun doel te bereiken en daartoe ben je buiten niet in staat.

Jeus zegt:

„Gééf mien dan maor zó’n troelala van buute, Bennad.”

Maar Bernard geeft hem:

„Die kunne ow ook belazere, aij dat maor wèt.

Die kunne ow ook op de kop zitte.

Heij dat biij ons dan nie’t gezie’n?

Hoevul kééls zitte daor nie’t onder de plak?

Laot mien nie’t lache.”

Bernard heeft natuurlijk gelijk, het is overal hetzelfde, maar buiten beleef je toch niet wat je alzo in de stad ondergaat, je kent de komaf van de mensen, je weet hoe ze zijn geboren, ze kunnen zich daar niet voor baron uitgeven, geen prinses spelen, dat ken je, ze kunnen je daar met vele dingen en zaken niet bedriegen, omdat die mogelijkheid er niet is.

Ze ontleden voor zichzelf de stad, de reine psychologie vanbuiten lost op in deze drek, voelt Bernard en dat kan Jeus thans beamen, hij zelf leefde er even onder, hij stond er middenin en zag het, maar als je de ogen opendoet, kan je niks gebeuren, ál die lege zieltjes trappen in hun eigen modder.

Is dat niet zo, Bernard?

„Van eiges, en dat hebbe ze nog nie’t in de gate.”

„Jao, Bennad, maor wat zun stadse minse toch stom, wâ?”

Bernard draait er zich voor om, hij wil Jeus daarvoor in de ogen kijken, wat hij te zeggen heeft, prikkelt z’n tong, het gekraak is het van de eerlijke persoonlijkheid, die lamlendigheid schuwt, als hij zegt:

„Toen ik vijf minute hier was, dat geleuf giij zeker nie’t, wâ, ha’k dat al in de gate.”

„Wat had giij in de gate, Bennad?” ... wil Jeus weten.

„Now, ik mein, dat ze ow hie’r belazere waor giij eiges biij staot.

En hie’r geet alles um de cente.

Hie’r verkope ze zich veur de cente.

Daorum zun hie’r ook zovul ... hoere ... aij dat maor wèt.

En daor mo’k niks van hebbe.”

Jeus denkt na, wat ’n afschuwelijk woord is het toch.

Hoere ...?

Wat zun hoere?

Hij weet het, natuurlijk, daarvoor was hij in dienst, daar hoorde en leerde je van alles.

Bernard geeft hem nog:

„Dat is het, Jeus, waor ik bang veur bun en daar motte wiij veur oppasse.

Giij staot veur ’n meidje en giij denk in de stad dat ze zo van der moe’der kump, maor efkes later kui beleve, dat ze ’n ganse fabriek achter zich aan trekt en dat zun de kééls van de stad.

Ik bun daor bang veur.

Mien God, das geveurlik, das um zo te zegge, hadstikke geveurlik en wi’k ook niks met te make hebbe.

As ik gaot trouwe wil ik ook ’n goe’d meidje hebbe, andes blie’f ik vriijgezel.”

Hoor je het, Crisje?

Je lacht je een aap als je hen zo hoort kletsen.

Toch hebben ze geleerd, dat je hier zomaar niet kunt toehappen of je zit voor heel je leven in de menselijke narigheid.

Je jongens hebben goed verstand, Crisje, vele kinderen van de stad kunnen van je jongens iets leren.

Zo gaat het goed ... gevaar is er nu niet, voor slechte meisjes hebben ze ontzag.

„Giij, Bennad” ... zegt Jeus ... „kunt jao bliij wéze daij ’n goe’d vak heb geleerd.”

„Van eiges, wat was ter van mie’n terech gekomme, wâ?

Mie’n God, wat was ik wild, wat ha’k ’t te pakke in die tied.

Ak daor nog aan denk kan’k now nog schrikke.

As ik nie’t onder de tram had gelege, was ik now gin kleermaker gewees.”

„Jao, Bennad, wat is ’t leve toch gek.

Dat mosse wiij allemaol van te veure wette.

Ik zie’t ow nog op dèn ladder ligge.

Gadverdikke, Bennad, ik kan dat nooit vergète, ik hèt jao van binne in ow been gekeke.

En dat stukske been, Bennad, onder de taovel met ’n stuk van ow boks, ik kan der jao nog van schreië.

Mie’n God, wat ’n arge toestand en tied was dat, Bennad.

En toen ging vader dood.

Praot giij nie’t meer met vader, Bennad?”

„Néé” ... komt er van Bernard ... „wiij krege niks andes dan spotgeeste.

Ze hielde ons later veur de gek en daorum zun wiij opgeholde.”

„Was dat vader dan, Bennad?”

„Van eiges was vader dat.

Maor dèn hèt now wel wat andes te doe’n.

En ik ook.”

Ze denken erover na.

Toch wel de moeite waard, maar je kunt in de stad niet met de dooien leven, je hebt voor jezelf te zorgen.

Bernard komt er telkens op terug, een prachtige tijd was het.

„Jao”, zegt hij, „daor zun krachte waor wiij minse de balle van af wette.

Maor ik wèt ’t now, a’k dood gaot blie’f ik toch in lève.”

„Mot giij dan nie’t meer naor de kerk, Bennad?”

„Wat zeg giij daor?

Wí giij mien nog naor de kerk hebbe?

Dach giij now, da’k mien eiges nog langer liet belazere.

Das allemaol veur de cente.

Veur mien eiges wèt ik ter now genoeg van, mien zie’n ze now nie’t meer in de kerk, maor dat mot moe’der nie’t wette, dan krig ze maor zurge.”

„Wat hèt vader ow dan allemaol gezeid, Bennad?”

„Van alles, dat ter gin hel is met vuur en daij daor lekker kunt lève, béter nog as hier, maor giij mot hier gin streke uut hale, zei vader.”

Even later hebben zij het over de meisjes ...

Bernard geeft hem:

„Mien hemel nog aan toe, Jeus, wat had die Elly mien te pakke.

Maor ik vuulde mien eiges as ’n baron.”

„Ik ook, Bennad, maor ze hebbe ons belazed.

Wiij zun van ’n kolde kermis thuus gekomme.”

Hij denkt na, maakt vergelijkingen, maar is door het oog van ’n naald gekropen.

Hij zat daar in het paradijs, ze hielden hem duidelijk het appeltje voor zijn neus, doch hij beet niet.

Bennad hoort hem mompelen en vraagt nu:

„Wat hèt giij daor te paradijze en te slange?”

„Ik dach daor aan, Bennad.

Daor zat ik in ’t paradijs.

Ze hebbe mien daor de appel veur geholde en ik hèt nie’t gebette, wâ?

Das wat andes, Bennad, Betsy was de slang, maor wat kunne ze de minse toch veur de gek holde.

As dat alles is?”

„Had giij dan in dèn appel wille biete?”

„Néé, van eiges nie’t, Bennad, maor dat is toch de slang van het paradijs?

Das um zo te zegge ’t gevaar, Bennad, maor dat wud deur de minse nie’t begrepe.

En de kerk huld de minse veur de gek.

Daorum wil ik ook met de kerk nie’t meer te make hebbe.”

„Van eiges, maor dat zun de rotte appels, de geveurlike.”

Ook Johan, die zo nu en dan even komt kijken, geeft grif toe, dat de paradijse slang ín de mensen leeft, dat zijn de mensen eiges.

Hij moet het beamen, het is kruipend en zingend ongedierte en dat kust je.

Dat smeigelt ook, maar dat kan je belazeren.

Rie bekijkt de persoonlijkheden vanuit haar eigen wereld.

Wat zijn het nog kinders, ze zijn zojuist bij hun moeder vandaan, net echt zijn ze, maar de karakters zijn puik.

En dan is het tijd om te vertrekken.

Jeus gaat naar een echte Baron om even op het huis te passen en hierna vertrekt hij naar Hendrik en Gerritje.

Het is hier de post binnenbrengen, de bel poetsen, vanbinnen hier en daar de stof afnemen waarvan hij kotst, néé, nooit geen huisknecht zal hij worden, ook al gaf de man hem duizend gulden, hij niet, hij wil de ruimte in.

Hij gaat naar de jongens, jazeker, al die rijken zuigen je leeg, hij gelooft geen mens meer.

Ze moesten daarginds eens weten waar hij was.

Juist om het hoekje leeft Betsy.

En ook hier hoort hij: Jeus, ik wil je niet kwijt, ik zal iets van je leven maken, jij verdient het.

Je bent goed voor de kinderen en je bent eerlijk, wat doe je, Jeus?

Hij gaat weg, mijnheer, hij vertrouwt nu geen rijke mensen meer, je wordt toch maar belazerd.

Néé, dat is gedood, mijnheer, zeg het nu eiges, je stoot je hoofd geen tien keer aan dezelfde menselijke kast, dan was je wel gek.

Na vijf weken kan hij vertrekken.

Hendrik en Gerrit hebben het goed, en hij wordt daar fietsenman, hij moet de fietsen aannemen van de gasten, de theeschenkerij staat er best op.

„Dag, Hendrik, dag Gerrit, hier bun ik now.”

„Fijn, Jeus.

Ik zal ow is biij onze baas brenge.” ...

Daar is mijnheer al.

„Zo, is dat nu Jeus?

Wat heeft je moeder flinke jongens gekregen.

Dat moet ik zeggen.”

De man kijkt Jeus in z’n ogen en hij weet het.

Hendrik moet hem alles vertellen.

Ze slapen boven op één kamertje, hij moet, als aanstonds de mensen komen, de paarden aannemen, de fietsen verzorgen en dat geld is voor hemzelf, met zeven gulden in de week extra, eten en drinken, wat wil je nog meer.

Hendrik is kok en Gerrit is hier huisknecht.

En dan moet hij met iemand anders het zilver verzorgen.

Is dat in orde, Jeus?

De baas kan zijn naam uitspreken.

„Ja, mijnheer, ik zal mijn best doen.”

Hendrik geeft hem: „Wiij hebbe ’t hie’r getroffe, Jeus.”

„Hoe bú giij eigenlik hie’r gekomme, Hendrik?”

„Das nog al glad, mie’n chef ging in Arnhem weg en dèn wilde mien nie’t misse.”

„Maor hoe bú giij dan in Aarem gekomme, Hendrik?”

„Ik hèt op ’n advertentie geschreve en das alles.

Dach giij da’k daor in dat gat biij ons wilde verdreuge?

Teun en Miets zulle ook wel komme, daor gaoje jao dood van de dreugte.”

En zo is het, Crisje, je ziet het zelf, één voor één gaan ze naar de stad, de wereld in.

En nu kan hij beginnen.

Het seizoen staat voor de deur, ze zijn lekker buiten in de frisse lucht, hebben geen zorgen, ze zijn springlevend, het geluk kunnen ze niet eens op.

Met Hendrik kan hij het best vinden, zij begrijpen elkaar.

Gerritje is een rare geworden, die kun je niet doorgronden.

Gerrits karakter is vreemd en hij voelt voor mooie zaken en rent achter de meisjes, voor Hendrik heet hij nu mooie Juul.

Je moet Gerritje eens zien met zijn lakschoentjes aan, z’n dopje en stokje, je lacht je een aap, zo gek ziet hij eruit, krijgt hij van Hendrik te horen en zo is het!

En de „Lange” heeft gelijk gekregen, Crisje ... Gerrit is en blijft een vreemde, een raar karakter is het, vandaag heb je hem en morgen ben je hem kwijt.

Toch hebben ze elkaar gevolgd, in de stad ontmoet en nu zullen ze met elkaar werken.

Hendrik geeft hem nog:

„Wat dèn wil, kan’k nie’t begrie’pe, Jeus.

Dèn zut niks dan rokke.

As dèn ’n rok zut is dèn hadstikke gek.

Maor dèn was jao as kind al zo gek op de meidjes, waor of nie’t?”

Jeus heeft het reeds bekeken, Hendrik kan hier maken en breken wat hij zelf wil, ze mogen hem graag, de chef is gek op Hendrik en de baas niet minder.

Hij stelt hem voor aan iemand anders en daar moet hij nu mee samenwerken, de man is uit de Oost gekomen.

Koos is eigenlijk de stalknecht en zorgt voor de paarden, ze moeten samen delen, maar aanstonds is er werk zat.

Ook dat is in orde.

Is er nog iets anders?

Néé, ga je gang maar en houd de tuin schoon.

Crisje krijgt prachtbrieven van de jongens.

Hoe is het toch mogelijk, dat haar jongens in één betrekking zijn, bij zulke goeie mensen, ook van mijnheer heeft Crisje reeds een brief ontvangen.

De man is fijn katholiek en dat treft, daarvan weet Crisje alles af, hij zal voor de jongens zorgen, Crisje hoeft zich voor niets angstig te maken.

Alles staat er best op, het kan niet beter.

Je leeft hier tussen de nachtegaaltjes, de vogels maken je ’s morgens wakker.

Het is wéér een paradijs, Crisje, ook nu leeft hij; de jongens, onder de meisjes, hier zijn er wel twintig bij elkaar, omdat de stadse mensen hier even komen uitrusten, hier even van de natuur willen genieten, maar daar leven zij dag en nacht in.

Is dat even iets?

Hier hoor je Frans en Duits en Engels, Crisje ... de jongens kunnen zich hier volkomen geven, ze hadden niets beters kunnen krijgen, maar Jeus leert nog geen vak, want dit kan elkeen.

Doch hij denkt; intussen krijg ik wel iets beters, hij voelt, Crisje, hij is hier zuiver op vakantie, met eten en drinken en slapen vrij, wat hij daarvoor moet doen is niks, dat kan een jongen van twaalf jaar ook.

Hier kun je denken, Crisje, hij leeft in de mooiste omgeving ... duizenden mensen zoeken dit plekje op en dit paradijs behoort je jongens toe, het is niet te geloven, maar zij hebben het van Onze-Lieve-Heer ontvangen.

Zondags stikt het hier van de mensen, Crisje, de Hagenaars vliegen dan naar buiten en dat doen velen per fiets, je voelt het zeker al, Jeus neemt de fiets over, daarvoor geven ze hem iets en dat geld is nu voor hem en die Koos.

Als er nu wat te repareren valt, kan hij meer rekenen.

Begrijp je, Crisje, dat hij het goed krijgt?

Hendrik leert een goed vak, ook Jeus wil een vak leren, hij begrijpt best, dat hij nu nog voor schobberdebonk loopt, maar dat komt straks, Crisje, hij is heus zo gek niet en nog jong genoeg om iets van het leven te maken.

Gerritje zal wel huisknecht blijven, die heeft niet zoveel inspiratie in zich, die krijgen ze ook nooit te zien.

Gerrit hangt erbij, die volgt een eigen weg, Crisje, daar is niets aan te veranderen en dat moet Gerritje zelf weten, zeggen Hendrik en Jeus, zij echter begrijpen elkaar!

Dit is ongeveer alles wat je moet weten, heb dus het volste vertrouwen, dat je kinderen het goede zoeken en van hun baas en meester heb je dat reeds gehoord.

Maar Jeus is voor de dochter van zeventien jaar ’n ietsje bang.

Hendrikje is knap en dat meisje kijkt reeds naar de jongens.

Hij heeft het gezien en moet met Hendrik praten.

„Is dat nie’t geveurlik, Hendrik, dat gesmoes met die zus?”

„Geveurlik, vraog giij, Jeus?

Wat is now geveurlik hier?

Niks is geveurlik, ik wèt toch wa’k doe’t?

Mo’k dan niks zegge tege zus?”

Hij speelt nog voor vader over Hendrik.

Het is me nogal wat, veronderstel eens, dat de baas dat ziet.

Maar Hendrik geeft hem:

„Ma’k dan nie’t met onze Miets praote, Jeus?”

„Giij doe’t nie’t meer, wâ.”

„Van eiges nie’t, Jeus, heb toch gin zurge veur mien.

Maor veur Gerrit motte wiij oppasse.

Dèn is hier geveurlik.

Dèn kik mien tevul naor de meidjes en dèn is nie’t te vertrouwe, Jeus.

En die snotmeid uut de keuke, jao die, die met de snot, die hèt heel de dag de snot, steet met Gerritje tevul te smoese en dat za’k in de gate holde.

Giij ook, Jeus, dèn mot hie’r gin kunste uuthale.

Maor veur mien eiges hoef giij gin zurge te hebbe.”

Ze waken over Gerritje.

Jeus weet het, voor Hendrik hoeft hij zich niet angstig te maken.

En wat hem zelf betreft, dat heeft hij zojuist bewezen, maar ook hier staat hij weer voor een Betsy, de derde reeds die hij in zijn leven ontmoet.

Deze wast af, staat in de keuken en komt eruit ... scharrelde wat ... en loenst al, gevaarlijk zelfs, hoe is het toch mogelijk.

Heeft hij dan nog niet bewezen, Onze-Lieve-Heer, dat hij geen slangenliefde moet.

Waarom houdt U hem weer zo’n appeltje voor de neus?

Kijk dat meisje kijken, zie toch, is het niet om gek te worden.

Zie die Zwitserse eens kijken, die Duitse, die Franse, het is hier een echt paradijs, maar bliksems gevaarlijk, veel erger nog dan daarginds, stelt hij voor zichzelf vast en dat is de waarheid!

Ze hebben het zo goed nog niet gehad.

Boven spreken ze fluisterend.

Ze slapen hier onder de engelen.

De rest vertrekt ’s avonds, de huisengelen slapen hier op zolder, maar geen vier meter verder slaapt de baas en hij vertrouwt de jongens in alles!

Mensen die een geloof hebben, mag je vertrouwen en Crisje heeft hem geschreven, haar jongens zijn goed, zij hebben een geloof, als mijnheer maar zorgt dat ze naar de kerk gaan.

En dat gebeurt ook, zondags gaan ze naar de eerste mis, maar dat moeten ze zelf weten, ze hebben er niet altijd tijd voor, het werk vraagt alles.

De jongens vliegen voor mijnheer, Crisje, maar hiernaast, een papieren schot is het maar, dat het engelenkamertje afgesloten heeft, dromen kinderen van Onze-Lieve-Heer.

Gerritje denkt er al over na, hoe hij er doorheen kan kruipen, maar dat lukt hem niet.

Hij tracht dat te doen door er gaatjes in te boren, doch dat heeft Hendrik in de gaten gekregen.

Ja, waaraan Gerritje al niet denkt Crisje.

Als het licht uit is, wil Gerritje door de gaatjes kijken.

En dan ziet hij het paradijs van Onze-Lieve-Heer, versmoeste hij zichzelf en nu had Hendrik hem te pakken.

Gerritje stond bovenop ’n stoel en prikte z’n gaatjes in het stijve behang, voor vanavond, vond hij.

Nu is dat weer voorkomen, Crisje, maar hij vindt steeds iets anders uit, hij wil naar de engelen kijken en dat is het gevaarlijke.

Jeus harkt de tuin schoon, de baas ziet het en maakt een praatje.

„Gaat het goed, Jeus?”

„Ja, mijnheer, het gaat best.”

„Ben je tevreden?”

„Ja, mijnheer, natuurlijk en ik zal mijn best doen.”

„En gaat het met de verdienste, Jeus?”

„Ja, mijnheer, ik heb niets te klagen.”

„Maar spaar je iets, Jeus?”

„Ook dat, mijnheer.

En ik zorg ook voor Crisje.”

„Dat is mooi, Jeus.

Je moet je moeder niet vergeten.

Je hebt een goede moeder.”

„Dat weten wij, mijnheer.

Crisje is een engel.”

„Als je maar zorgt dat je iets voor later spaart.

’s Winters hebben wij het hier niet zo druk.”

„Ik zal ervoor zorgen, mijnheer.”

Ja, het gaat goed, het kan niet beter.

Hendrik kookt lekker en heeft al veel geleerd.

Hij weet het ook, hier zie je rangen en graden.

Wat hij is lijkt nergens op, ook al verdient hij zijn geld.

Bernard kan hem thans drie mooie pakken maken, maar hij blijft niks.

De kelne­rinnen hebben drukte, die staan weer boven de dienstmeisjes, en zo klimt ’n mens hoger en hoger.

Wanneer hij even tijd heeft om met Hendrik in de keuken te praten, wordt het hem duidelijk, dat Hendrik een kei is in het koken.

De chef wil hem voor geen geld missen.

Gerritje had graag de muts van Hendrik op z’n hoofd, ook het bekende strikje, en wat hij zo gaarne heeft gewild, bezit Hendrik.

Hij begrijpt het, hij had het anders moeten doen.

Hendrik begon direct als koksleerling, hij liep ernaast.

Proef Hendrik z’n soepje eens.

Hoe heet dit soepje?

Louis-Dalé, dat heet in het Hollands, Louietje van Dalen.

Een soepje à la Deut Messing ... en heet hier door Hendrik zelf uitgevonden ... Deutmésámá .. dat is Frans, hij maakt ervan wat hij ervan denkt, voelt Jeus en het gekste is nu, de chef zegt, het zijn vindingen, Hendrik is een geboren genie voor de keuken.

Hendrik laat hem z’n pudding proeven, enorm is het.

Deze heet Poepéla ... gekregen door de naam ... Gerritje Poep uit de eigen buurt, maar de mensen bestellen steeds zíjn Poepéla-pudding ... eigen handelsmerk uit onze buurt.

Hendrik werkt met eigen scheppingen.

Maar hij brouwt alles door oude klare en cognac ... ook daarin weer iets anders en de mensen proeven alleen de smaak, de eigenlijke soep is maar bijzaak.

„Wiij mie’n soep is pruuve, Jeus?”

„Graag, Hendrik, heij lekkere soep vandaag?”

Hendrik laat hem z’n soep proeven.

Maar even later, nu hij eraan geprutst heeft, proeft Jeus weer.

„Mie’n hemel, Hendrik, wat is dat lekker, en hoe heet dit suupke?”

„Laboehá de bary ...” hoort hij.

„Is dat Frans, Hendrik?

Waor hèt giij dat alles zo gauw geleerd?”

„Hier in de keuken, Jeus, kui van alles leren ...” komt er en dat is waar, Jeus, de chef leert hem van alles.

Hier heb je weer iets anders.

Dit is, als Hendrik het zegt ’n Vildelakwá ... ’n soort pudding met een rietje, verduiveld lekker, maar heet in het Hollands ... maakt rechtsomkeert ... doch de mensen doen dat niet, zij vinden z’n Vildelakwá heel lekker.

En op deze manier heeft Hendrik tal van uitvindingen het leven gegeven, waarvan de chef wil, dat hij ze optekent, doch hetgeen door Hendrik wordt genegeerd, omdat hij er over vijf minuten zelf niets meer van weet.

Toch heeft dit jong van Crisje het gevoel om iets moois en goeds tot stand te brengen, die komt er in het leven, voor hem hoeft Crisje zich niet dik te maken.

„Hoe smikt mie’n suupke, Jeus?

Hoe smik mie’n pudding?

Dat haij nie’t kunne denke, wâ?

Maor ik bun as vader was, ik kan denke, en dat kú giij ook, maor onze Gerrit hèt ter niks van.”

Hendrik, voelt Jeus, mixt zijn soepjes en bij Hendrik is zijn vorige baas maar een sufferd.

Waarlijk, Crisje, dat moet je zien en beleven.

Het gaat hier best.

De maanden vliegen voorbij, ze verdienen goed geld, Jeus heeft zich beste kleren aangeschaft, Bernard is even komen kijken, én, op ’n vrije dag, Crisje, heeft hij zich, met Bernard, de jas laten uittrekken, ze hebben het er eens goed en heerlijk van genomen, wat een hardwerkend mens toekomt.

En waarom zou hij alles sparen?

Hij houdt nog wel iets over, Crisje, maar ja, echt voor de toekomst denken dat doet hij ook niet.

Niettegenstaande dat, gaat het leven verder, de zomer gaat voorbij en het paradijs verduistert hier, er wordt van alles gesmoest, de gekste dingen krijgen zij te horen.

Hendrik zegt:

„Daor is wat, Jeus.

De baas hèt zurge.

Zus zeid, dat ter wel is ’n eind kan komme aan ons geluk hier.”

„Dat is toch nie’t waor, Hendrik?”

„Jao, ze hebbe de baas te pakke gehad.

Ze hebben dèn veur duuzede belazed.

En das arg, daordeur geet onze goeie baas kapot.”

Zeven heerlijke maanden gingen er voorbij.

En dan valt de klap, de zorgen voor de baas en voor hen allen, de zaak wordt gesloten.

Maar de baas wil hen niet missen, de jongens gaan met hem mee, totdat hij een nieuw bedrijf heeft.

Al de mensen worden ontslagen, zij, Crisje; je jongens gaan mee naar Rotterdam en dat wil toch wel iets zeggen.

Hierdoor hebben de jongens getoond, dat ze bemind zijn, dat zij hun werk goed hebben gedaan, want de rest is ontslagen.

Weet Casje, wat er gebeuren gaat?

Jeus heeft geen seconde meer aan zijn Casje gedacht, zolang niet dat hij van huis weg is, die bestaat niet voor hem, noch voor zijn slaap, voor niets.

En dat heeft Casje te aanvaarden!

Wij weten het, de jeugd moet in hem sterven, maar wat nu?

In Rotterdam eten ze sla met kreeft, mogen ze wachten op het andere, het volgende tafereel, maar dat kost geld, dat duurt te lang, Bennad.

Ik wil iets doen.

Indien ik hier nog langer blijf, ben ik m’n laatste centen kwijt en wat dan, Bennad?

Ze wikken en wegen.

Hendrik moet al in dienst, Gerrit zoekt iets anders, de baas komt niet tot ’n andere zaak, de jongens van Crisje vervelen zich dood en verveling is niet goed voor de ziel, noch voor de geest en de persoonlijkheid.

Wanneer de baas niet handelen kan, dan zullen zij het zelf doen.

Jeus weet het al, hij vertrekt, hij keert terug naar Bernard.

In Den Haag wil hij iets anders gaan doen, maar wat?

Volgt Casje nog altijd dit leven?

Wat willen de hemelen met dit kind beginnen, in vredesnaam, zeg mij dat eens?

Jeus is bijna tweeëntwintig.

Hij kan niks, maar hij denkt, dag en nacht, steeds door, en hij weet het niet!

Wat hij weet is, ik ga naar Bernard, daar moet er iets gebeuren.

En wéér voelt hij vanbinnen het: gá toch, gá naar Johan en Bernard, Jeus!

Dat is alles!

Crisje, meer is er niet.

Hij moet daar weg of hij heeft geen cent meer.

Ze zijn reeds blut, bijna is alles op, het is nu zuinigjes aan, elk hapje kost geld.

Thans overvalt hem de smart, hij kijkt op tegen Bernard en Johan.

Zij hebben een bestaan, hij niet!

Dag Rotterdam!

Bedankt voor alles!

„Dag, Bennad?”

„Wat is ter?”

„Ik kon daor nie’t langer wachte.

De baas krig niks andes.

Kan’k hie’r zolang slaope?”

„Wat now, Jeus?”

„Dat wèt ik nog nie’t, Bennad, maor dat zal wel komme.”

Er is stilte in het kamertje boven.

Bernard slaapt; hij denkt.

Tijdens zijn slaap krijgt hij visioenen, hij beleeft die dingen bewust, morgenvroeg weet hij het; niet alles, doch de eerste stap is nu ín hem tot bewustzijn gekomen.

Méér is er niet nodig, dat is álles, Jeus!

En dát ís er nu!

En nú verder!